Afgelopen 18 mei organiseerde een groep antifascisten in Nijmegen het Hannie Schaft congres. Het doel was om strategische discussies over de huidige verschijningsvormen van extreem rechts te voeren, het bouwen van banden tussen groepen en individuen en ook zeker het focussen op successen van de afgelopen tijd. In dit verslag willen we ons focussen op enkele lessen die we hebben geleerd deze dag. Het bevat veel meningen en aannames en weerspiegelt de manier hoe (delen van) de organisatie naar het stand van de antifascistische strijd kijken. We hebben tijdens de dag gelukkig een bepaalde diepgang bereikt waar we naar zochten. Deze diepgang laat zich erg moeilijk een verslag vertalen zonder het al te lang te laten worden. De mensen die er niet waren en n.a.v. dit verslag meer willen weten zouden wij willen adviseren om in gesprek te gaan met mensen die er bij waren en vooral volgende keer ook te komen!
Het probleem
De PVV is al ruim 13 jaar actief, de FvD maakt een gigantische groei door met de bijbehorende verkiezingszeges en de verrechtsing binnen het publieke en parlementaire gaat alsmaar harder. De focus van ons (de antifa beweging) activisme ligt echter nog steeds vooral op vrij marginale groepen zoals pegida, RVF en de NVU. Het laatste wat we willen is activisten die zich inzetten tegen bijv. pegida ontmoedigen. Het blijft noodzakelijk om deze groepen te monitoren en actie te voeren zodat mensen zich niet of moeilijker kunnen aansluiten, en er zijn veel meer goede redenen te verzinnen waarom we deze acties moeten blijven voeren.
Maar er is volgens ons meer aan de hand. De maatschappelijke impact van pegida en groepen als de RVF en NVU lijkt vrij beperkt, en terwijl de wereld om ons heen ingrijpend aan het verrechtsen is blijven wij met onze acties het beeld in stand houden dat extreem rechts een marginale groep is waar de grote spelers op het extreem rechtse vlak (PVV, FvD) makkelijk afstand van kunnen nemen. Wij blijven wij ons richten op wat we tegenwoordig toch wel de kleine spelers binnen extreem rechts kunnen noemen? Een kleine opsomming:
-Het kan erg demotiverend zijn om tegen een groot instituut als de PVV actie te voeren omdat de impact klein lijkt.
-De tactieken die wij kennen spelen zich vooral af op straat (bijv. het verstoren van een flyeractie, het overplakken van posters, het blokkeren van een kroegbijeenkomst). Deze tactieken kunnen we lastiger inzetten bij bijvoorbeeld de PVV (nauwelijks op straat vinden, en altijd met een politiemacht die niet per se zit te wachten op actie) of de FvD (komt in het openbaar met enorme congressen met bezoekersaantallen waar onze actieopkomst bij in het niet lijkt te vallen).
-Onze oude tactieken komen tegenwoordig steeds vaker terug in ons eigen gezicht. Een verstoorde flyeractie door antifascisten bij pegida maakt vrij weinig mensen uit maar een dergelijke actie bij de FvD zorgt ervoor dat de FvD zich comfortabel in de slachtofferrol kan verstoppen en daar spinnen zij garen bij.
Er zijn natuurlijk meer marginale groepen zoals bijvoorbeeld identitair verzet en erkenbrand. Zij hebben een grote invloed op het maatschappelijk debat en zij weten klassieke extreem rechtse onderwerpen ook op de politieke agenda te zetten. Maar activisme tegen deze groepen lijkt lastig door de aard van hun acties, veelal online en onaangekondigd.
Wat gaat er goed
Maar we moeten niet vergeten dat er ook al acties zijn geweest die ons inziens op de goede weg zitten gaat de laatste jaren. Spraakmakende acties tegen publieke optredens van Wilders in Arnhem door boze omstanders, in Spijkenisse door feministen die hun visie op de “verzetsspray” gaven en in Maastricht waar Wilders uitgejouwd werd en eerder moest vertrekken door de activisten. En zo zijn er zeker meer maar nog steeds wordt hier veel en veel te weinig aandacht vanuit antifascistische kringen aan besteed.
Dat doet natuurlijk niet af aan het feit dat er de afgelopen jaren vele goede acties zijn geweest tegen marginaal extreem rechts. Zij blijven immers ook een gevaar en moeten ook zeker niet genegeerd worden.
Ons punt is echter dat op het moment dat pegida demonstreert er 20 mensen staan die er de vorige 10 keer ook al stonden (wat deels ook weer toe te schrijven is aan de acties van antifascisten), het enorm onaantrekkelijk is om je bij deze groep aan te sluiten en dat het effect van hun acties vergeleken met groot extreem rechts vrij beperkt is. Vergelijk het maar eens met het moment dat er een antiracistische actie rondom de intocht in Eindhoven is staan en er opeens tientallen locals de groep te bedreigen en aanvallen, dit zijn de plekken waar extreem rechts de mainstream in stapt. Gezien er maar 24 uur in een dag zitten en we keuzes moeten maken over waar we onze energie in stoppen willen we toch pleiten voor het verleggen van onze focus.
Hoe nu verder?
Het werd tijdens het congres duidelijk dat we onze blik naar de grootste dreiging moeten richten, parlementair extreem rechts. Dit betekend niet dat we de rest moeten laten vallen. Maar we moeten strategieën ontwikkelen waarmee we parlementair extreem rechts te lijf kunnen gaan. Tijdens het congres kwamen vele aanbevelingen naar voren. Hieronder een selectie:
-Een uitspraak of daad racistisch of fascistisch noemen is niet genoeg. Deze woorden zijn helaas een deel van hun waarde verloren. We moeten opnieuw uitleggen waarom wij een daad of uitspraak racistische of fascistisch vinden en waarom dit een probleem is. Bij een actie hoort degelijk mediabeleid waarin we dit uitleggen.
-Erken dat we antifascisme te vaak als een witte strijd hebben gezien. We moeten kijken naar het koloniale verleden en de overeenkomsten tussen het fascisme en kolonialisme (en tussen antifascistische en antikoloniale strijd) gaan zien. En zeker ook kritisch kijken naar onze eigen witheid.
-Blijf kritisch, de vijand van onze vijand is niet per se onze vriend. Voorbeeld: extreem rechts neemt ons maar al te vaak de wind uit de zeilen door islamofobie te vermommen als activisme tegen diyanet of salafisme. Als wij niet actief ons linkse geluid blijven laten horen en alleen maar “pas op extreem rechts” blijven roepen snijden we onszelf in de vingers omdat we dan in de basis de ene extreem of hele rechtse groep tegen de andere in bescherming willen nemen.
-Extreem rechts valt ons maar al te vaak aan. Of dit nu gaat om lhtbqi rechten, anti-piet protest of het recht op abortus, er vind een aanval plaats op progressieve waarden. Wij moeten ons actief en solidair opstellen in andere delen van de feministische beweging, antiracisme beweging en lhtbqi beweging ook al gaat dit buiten onze subculturele comfortzone.
-De tijd om actie te ondernemen is nu, het is verleidelijk om te wachten tot een nieuwe strategie voor de deur staat maar daar zullen we zelf een actieve rol in moeten spelen. Praat met vrienden kritisch over welke actie wel en niet zal werken of gewerkt heeft. Bouw banden en smeedt plannen. Want in een tijd dat steeds meer mensen (ook in de mainstream) het gevaar van extreem rechts gaan onderkennen blijven wij angstvallig stil en dat is compleet onwenselijk.
-Wees kritisch naar onze activistische praktijk. Levert wat we doen ook een gewenst resultaat op? Kunnen we oude tactieken eenvoudigweg op een nieuwe bedreiging toepassen of moeten we verder denken?
Volgende keer
Voor een vervolg zouden we veel meer tijd besteden aan de vraag hoe onze acties er uit gaan zien en hoe we mensen bij onze strijd blijven betrekken. Ook zijn we tot het inzicht gekomen dat support en recovery ook een grotere rol moet spelen. Als wij er voor kiezen de strijd aan te gaan met grote extreem rechtse spelers zou het goed kunnen dat we uitgeblust raken, veel weerstand tegenkomen en niet goed op ons belangrijkste middel in de strijd, onszelf, letten.
We wisten van tevoren dat het congres een onbevredigend gevoel zou opleveren. De problemen zijn groot, de tijd veel te kort. Je komt nu eenmaal niet op 1 dag met allemaal pasklare antwoorden over hoe we uit onze vastgeroeste patronen kunnen stappen en op een effectieve wijze onze focus kunnen verleggen. De grote conclusie is waarschijnlijk dat er nog geen gezamenlijke conclusie is, nog niet. Wel is de urgentie benadrukt en de volgende stap is om onderling veel te gaan discussiëren, de focus te verleggen, acties te bedenken, banden te bouwen en vooral aan de slag te gaan.
Wij kijken terug op een goed bezocht congres met een prettige sfeer. We willen alle sprekers en aanwezigen bedanken voor hun constructieve bijdrage!
ANTI-FASCISTISCHE ACTIE 